www.administracja3.fora.pl

magdula

1. PROBLEMATYKA PRAW CZŁOWIEKA
Prawa człowieka są współcześnie szeroko omawiane i są podstawowym pojęciem na gruncie nauk społecznych oraz nauki prawa. Definiowane są jako powszechne i podstawowe prawa moralne przynależne człowiekowi w jego relacji z państwem .
Występuje duża różnorodność definicji pojęcia praw człowieka. Terminem tym określa się wolność i świadczenia, respektowania których, wszyscy ludzie powinni się domagać od społeczeństwa.
Na gruncie literatury i doktryny prawa międzynarodowego pojęcie praw człowieka jest pojmowane jako współdziałanie społeczności międzynarodowej zmierzające do ochrony wrodzonej godności i wartości człowieka, popierając i szanując jego prawa i wolności, bez względu na pochodzenie, płeć, język, wyznanie oraz inne różnice występujące między ludźmi. Na straży tego stoi międzynarodowe prawo praw człowieka.
Analizując problematykę => można powiedzieć, że od momentu zakończenia II wojny światowej do dzisiaj, prawa człowieka zostały przynajmniej deklaratywnie uznane za wartość obowiązującą w świecie => Prawa człowieka wyznaczają kierunek rozwoju systemów prawnych w prawie międzynarodowym jak i w prawie krajowym. Prawa człowieka zostały uznane za elementy ograniczające i stanowiące kryterium oceny wszelkiej władzy, także demokratycznej. Demokracja oznacza również respektowanie praw człowieka przez władze państwową.
2. DEFINICJA POJĘCIA PRAW CZŁOWIEKA
Prawa człowieka to prawa pierwotne w stosunku do państwa, przysługujące każdemu człowiekowi, bez względu na jego przynależność państwową czy pozycję społeczną => każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa wynikające z godności człowieka, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec) i nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane).
Państwu przypisuje się rolę instytucji, której zadaniem jest ochrona owych praw . Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej jest uznawane za podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie .
Rodzaje praw człowieka :
- prawa osobiste (do życia, decydowania o swoim życiu, rzetelnego sądu),
- prawa i wolności polityczne
- prawa ekonomiczne (do własności, dziedziczenia)
- prawa solidarnościowe ( przysługujące grupom społecznym)
- prawa kulturalne (wolność korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania, badań naukowych ...)

3. OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W SYSTEMIE UNIWERSALNYM
Prawa człowieka są uniwersalne w swoim charakterze – czyli odnoszą się do każdego człowieka we wszystkich sytuacjach, niezależnie od pozycji społecznej. Uniwersalny charakter tych praw jest tym co odróżnia prawa człowieka od innych praw, tzw. praw moralnych . Prawa człowieka stanowią szczególną kategorię praw moralnych, nie wymagają bowiem uzasadnienia .
Przykładem może być prawo do życia. Uniwersalizm praw człowieka jest gwarancją współdziałania społeczności międzynarodowej w utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.
System uniwersalny funkcjonuje w oparciu o akty ONZ .
ONZ dąży do objęcia swoją działalnością wszystkie państwa (obecnie 191 państw, oraz setki organizacji rządowych i pozarządowych). Uniwersalizm ONZ przejawia się również w szerokim ujęciu jej kompetencji, pozwalającym na zajmowanie się praktycznie każdym aspektem życia jednostek i narodów . Same prawa człowieka są uniwersalne :
- podmiotowo – ponieważ przysługują każdej jednostce z racji bycia człowiekiem;
- terytorialnie – nie zależą od tego w jakim kręgu cywilizacyjno-kulturowym człowiek się znajduje;
- czasowo – ponieważ trwają pomimo ewolucji społeczeństw .
Uniwersalny charakter praw podstawowych został uznany przez całą społeczność międzynarodową, czego wyrazem była ogólna akceptacja Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, na którą powołują się wszystkie traktaty regionalne.
Prawa człowieka mają wprawdzie globalny i uniwersalny charakter, ale ze względu na odrębne tradycje, kulturę, religię oraz zróżnicowane systemy polityczne muszą być konkretyzowane w aspekcie regionalnym .

4. GENEZA WOLNOŚCI I PRAW CZŁOWIEKA
Źródłem praw człowieka nie jest państwo i jego system prawny. Są to prawa pierwotne względem państwa, ale to państwo musi gwarantować ich przestrzeganie. Prawa człowieka są regulowane w stosunkach między jednostką a państwem i jego funkcjonariuszami.
Do XIX wieku prawa człowieka były pojmowane jako wolność, w którą państwo nie powinno ingerować (tak twierdzili Liberaliści) Promowano: wolność, równość i własność (prawa ochraniające). Dopiero od XIX wieku zwrócono uwagę na fakt istnienia nowych rodzajów praw człowieka, tzw. socjalno-ekonomicznych tj. prawo do nauki, do pracy, do ochrony zdrowia.
Katalog praw człowieka jest otwarty. W XIX wieku wzbogacono katalog o tzw. prawa świadczące, które z czasem zyskały miano tzw. praw pozytywnych( czyli takich, które są dobre, pozytywne dla człowieka) a ich pojawienie się pozwoliło rozróżnić tzw. wolność o której mówimy gdy władza musi wstrzymać się od ingerencji w działania jednostki oraz prawo gdy władza ma obowiązek podjęcia na rzecz obywatela praw pozytywnych. Ta koncepcja stała się z czasem najbardziej powszechna a sprzyja temu internacjonalizacja praw człowieka na płaszczyźnie prawa międzynarodowego.

5. Postanowienia KARTY NARODÓW ZJEDNOCZONYCH dot. praw człowieka.
Na konferencji w San Francisco (26.06.1945 r.) ostatecznie opracowano, przyjęto i podpisano
Kartę NZ (50 państw). Polska podpisała kartę 15.10.1945 r. Karta weszła w życie 24.10.1945r.
Karta stanowi najważniejszy dokument prawny i jest podstawą działalności ONZ.
Odnosi się również do praw człowieka => mówi, że skuteczna międzynarodowa ochrona praw człowieka jest jednym z naczelnych warunków utrzymania pokoju i bezp. międzynarodowego.
Karta stanowi, że celem ONZ jest doprowadzenie do współdziałania międzynarodowego w rozwiązywaniu zagadnień o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i humanitarnym, a także popieranie podstawowych wolności i praw człowieka (tj. wolności słowa, poglądów, prawo do informacji itd.) Karta mimo że nie formułuje definicji praw człowieka to stanowi punkt wyjścia w tym zakresie.
Karta ONZ to akt normatywny wiążący wszystkich członków ONZ.
Jest wielostronnym traktatem międzynarodowym a wszystkie jej postanowienia muszą być jednakowo przestrzegane przez wszystkich członków – także w zakresie praw człowieka.
Karta określa kompetencje poszczególnych organów ONZ, np. Zgromadzenia Ogólnego, Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczo-Społecznej (która współpracuje z różnymi organizacjami wyspecjalizowanymi w dziedzinie praw człowieka), Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości – który rozstrzyga również w sprawach obywatelskich (np. ochrona dyplomatyczna) przez co dąży do ochrony praw człowieka.

6. POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA - Analiza
Dokument przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10.12.1948 r. jako wspólny, najbliższy cel wszystkich ludzi i wszystkich narodów. Deklaracja przygotowana została przez Komisję Praw Człowieka, powołaną do życia na podstawie Karty NZ w 1946r.
Chodziło o to, aby wszyscy ludzie i wszystkie organy społeczeństwa, dążyły w drodze nauczania i wychowania, do coraz pełniejszego poszanowania tych praw i wolności .
Ustanowiony w deklaracji katalog merytorycznych i proceduralnych praw i wolności obejmuje m.in. –prawo do życia, wolności i bezpiecz. osobistego; do sądu, azylu, obywatelstwa, zakładania rodziny, własności, wyborcze, pracy, zabezpieczenia społecznego, wolności poglądów i wypowiedzi, nauki ...
-zakaz niewolnictwa, tortur, poddaństwa .
Deklaracja stanowiła pierwszy uzgodniony w rokowaniach międzynarodowych powojenny dokument z zakresu praw człowieka, zawierający katalog praw i wolności .
Deklaracja miała przygotować państwa do przyjęcia w późniejszym terminie Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka => stała się jednak dokumentem wywierającym wpływ na politykę międzynarodową oraz moralnym wzorcem w dziedzinie praw człowieka (niektóre państwa włączyły postanowienia deklaracji do konstytucji).
Przyjęcie deklaracji spowodowało szybki rozwój praw człowieka w ramach prawa międzyna-ego.

7. PAKTY PRAW CZŁOWIEKA
Uchwalone zostały przez Zgromadzenie Ogólne =>ONZ 16.12.1966r.
đ Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, (wż-23.03.1976)
đ Międzynarodow Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych; (wż-13.01.1976)
Pakty te, wraz z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka (1948), stanowią Międzynarodową Kartę Praw Człowieka . Pod względem formalnoprawnym są traktatami międzynarodowymi, tworzącymi prawa i obowiązki dla państw-stron .
MPPOiP – na jego podstawie powołano => Komitet Praw Człowieka .
MPPOiP – zawiera katalog praw obywatelskich i politycznych (praw I. generacji).
Kontrola - Państwa składają okresowe sprawozdania z realizacji przyjętych zobowiązań, instytucję skargi państwowej, oraz instytucję zawiadomień o indywidualnych naruszeniach praw i wolności .
- Klauzula fakultatywna do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (wż 23.03.1976)
- Oraz Protokół fakultatywny odnoszący się do zniesienia kary śmierci (wż 11.07.1991)
(Protokoły fakultatywne stanowią oddzielne dokumenty do których – państwa strony paktu - mogą przystąpić). Pakt ratyfikowało 129 państw (Polska-13.03.1977r.)
W PPOiP, państwa zobowiązują się do przyjęcia odpowiednich środków ustawodawczych (koniecznych do realizacji zawartych w nim praw i wolności)
MPPGSiK gwarantuje m.in.: równouprawnienie kobiet i mężczyzn do korzystania z wszystkich praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych wymienionych w Pakcie .
Kontrola - Państwa składają okresowe sprawozdania – Radzie Społeczno-Gospodarczej
Do Paktu przystąpiło ponad 130 państw (Polska-03.03.1977r.)
W PPGSiK, państwa zobowiązują się do podjęcia odpowiednich kroków w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji tych praw.
System kontroli = Pakt przewiduje jedynie przedkładanie sekretarzowi generalnemu ONZ sprawozdań dotyczących podjętych środków oraz postępu dokonanego w zakresie przestrzegania praw uznanych w tym Pakcie.
Od momentu zakończenia II wojny światowej do dzisiaj, prawa człowieka zostały przynajmniej deklaratywnie uznane za wartość obowiązującą w świecie. Efektem jest to, że prawa człowieka wyznaczają kierunek rozwoju systemów prawnych zarówno w prawie międzynarodowym jak i w prawie krajowym.

8. REGIONALY SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA
Prawa człowieka mają wprawdzie globalny i uniwersalny charakter, ale ze względu na odrębne tradycje, kulturę, religię oraz zróżnicowane systemy polityczne muszą być konkretyzowane w aspekcie regionalnym .
Istnieje powszechne przekonanie, że żaden system regionalny nie powinien być sprzeczny z wartościami uniwersalnymi. Uniwersalny charakter praw podstawowych został uznany przez całą społeczność międzynarodową, czego wyrazem była ogólna akceptacja Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, na którą powołują się wszystkie traktaty regionalne.
Ochrona Praw Człowieka ma miejsce również na płaszczyźnie regionalnej => wskutek zróżnicowania współczesnego świata. Traktaty regionalne pozwalają na ustalenie katalogu praw człowieka odpowiednio do poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego jak i ustroju politycznego danej grupy państw.
Ma to związek z ustaleniem metod realizacji tych praw oraz środków kontroli międzynarodowej. Pomiędzy paktami i konwencjami regionalnymi zachodzi wiele podobieństw a różnice mają charakter drugorzędny.
Istnieją 3 systemy o charakterze regionalnym : Rada Europy, Organizacja Jedności Afrykańskiej oraz Organizacja Państw Amerykańskich .

9. SYSTEM OCHRONY praw człowieka w ramach RADY EUROPY (Strasburg 46 p).
Kontynent europejski osiągnął po II woj. światowej największe efekty w zakresie ochr.p. człowieka. Czuwając nad ich realizacją RE przyjęła :
Podstawowe ramy europejskiego systemu ochrony praw człowieka, które tworzą :
1. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - podstawowy akt prawny
=> to umowa międzynarodowa podpisana – Rzym 4.11.1950 r. (wż = 3.09.1953)
Stronami konwencji są tylko państwa członkowskie Rady Europy (Polska członkiem od 1991r.; wż 1993) Wystąpienie z RE oznacza, że państwo przestaje być stroną konwencji .
Konwencja => gwarantuje KATALOG praw i wolności => została uzupełniona 11 protokołami dodatkowymi - niektóre z nich rozszerzają pierwotny katalog praw i wolności konwencji).
W większości krajów członkowskich RE konwencja została uznana za część systemu prawa wewnętrznego .
Organ kontrolny EKPCz => Europejski Trybunał Praw Człowieka – zakłada możliwość składania skarg indywidualnych i państwowych . 2. Europejska Karta Socjalna (umowa międzynar.) przyjęta w Turynie 18.10.1961r.na posiedzeniu Komitetu Rady Ministrów RE (wż = 26.02.1965) (Polska podpisała w 1991r. ratyfikowała w 1997).
Karta – tworzy międzynarodowe normy prawne służące uznaniu i ochronie praw społecznych .
Część I – to zbiór praw, które państwa przyjmują za cel swojej polityki .
Część II – to te same prawa i zasady ujęte w postaci przepisów prawnych.
W EKS określony został także minimalny zakres zobowiązań, jakie musi przyjąć państwo, aby mogło stać się stroną Karty . W 1996r. przyjęto zrewidowaną Kartę Socjalną .
Karta tworzy międzynarodowe normy prawne służące uznaniu i ochronie praw społecznych.

10. OCHRONA praw człowieka w UNII EUROPEJSKIEJ
Prawo pierwotne wspólnotowe na które składają się między innymi traktaty założycielskie:
- Traktat Paryski z 18.04.1951 r. o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
- Traktat Rzymski z 25.03.1957 r. o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej,
nie formułuje katalogu praw jednostki.
Wspólnota Europejska miała początkowo charakter gospodarczy stąd pojęcia ochrony praw człowieka nie pojawiły się w najważniejszych aktach.`
Przy braku kompetentnych organów w tej sferze istotną rolę odegrał Trybunał Sprawiedliwości, który rozstrzygał skargi na działanie organów wspólnotowych.
Na początku lat 70 w drodze precedensu, Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznał istnienie praw podstawowych zawartych w zasadach prawa wspólnotowego, oraz własne kompetencje do ochrony tych praw .
Parlament Europejski, Komisja Europejska i Rada Europy 05.04.1997 r. przyjęły wspólną deklarację, w której podkreśliły, że przywiązują pierwszorzędne znaczenie do ochrony praw podstawowych, jakie w szczególności wynikają z Konstytucji państw członkowskich i Europejskiej Konwencji Ochrony Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Oprócz RE i UE na kontynencie europejskim organizacją, która obejmuje zakresem swojej działalności kwestie związane z ochroną praw człowieka jest OBWE – Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej – która stanowi kontynuację konferencji współpracy i bezpieczeństwa w Europie i tworzy formy politycznego dialogu pomiędzy wschodem a zachodem.
W latach 80 podjęto dyskusję nad wyraźnym zapisaniem praw człowieka w głównych aktach wspólnotowych bądź przygotowaniem specjalnego dokumentu zajmującego się tą kwestią. Decyzję o powołaniu specjalnego Konwentu mającego przygotować projekt karty praw człowieka, podjęto podczas szczytu Rady Europejskiej w Kolonii w 1999 r. Konwent składał się z 62 osób- reprezentantów szefów państw i rządów, przedstawicieli Parlamentu Europejskiego, przewodniczącego Komisji.. Kartę Podstawowych Praw Obywateli Unii uroczyście proklamowano na szczycie Rady Europejskiej w Nicei 7.12.2000 r. W Karcie zawarte są klasyczne wolności i prawa polityczne zaliczane do tzw. pierwszej generacji praw człowieka, są tam prawa socjalne (np. prawo do pracy, pomocy socjalnej) i prawa obywatelskie (np. prawo do głosowania).

11. AMERYKAŃSKI SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA :
System amerykański oparty jest z jednej strony na:
1. Karcie organizacji państw amerykańskich (podpisanej w Bogocie 30.04.1948 r.) ,
2. Amerykańskiej deklaracji obowiązków i praw człowieka (z 22.02.1969 r. która weszła w życie 18.07.1978 r.) Stolicą OPA jest Bogota w Kolumbii. Karta praw tej organizacji nawiązuje do praw człowieka w znacznie szerszym zakresie niż wszystkie akty prawne powstałe właśnie w tym zakresie.
O prawach człowieka mowa jest już w preambule tej Karty a rozdział V poświęcony został zasadom ogólnym dotyczącym ochrony praw człowieka i kontroli przestrzegania tych praw. Liczne zmiany i uzupełnienia wprow. do Karty Prot. z Buenos Aires w 1967r. następny Prot. z Kartaginy z 1985 r.
Międzynarodowa Amerykańska Komisja Praw Człowieka utworzona w 1959 jest organem dokonującym kontroli przestrzegania praw człowieka. Ma kompetencje do przeprowadzania badań i sporządzania raportów na temat przestrzegania ochrony Pr. Czł. oraz jest uprawniona do rozpatrywania skarg w tym zakresie.
Amerykańska Deklaracja Praw i obowiązków człowieka została uchwalona po przyjęciu Karty OPA. W części wstępnej tej deklaracji mowa jest o tym , że narody amerykańskie uznały wolność jednostki a ich konstytucje narodowe uznają , że instytucje prawne i polityczne działające w ramach tej organizacji mają za zasadniczy cel, ochronę podstawowych praw człowieka i tworzenie warunków, które pozwolą osiągnąć duchowy i materialny postęp oraz szczęście.
Cechą charakterystyczną Deklaracji jest szereg obowiązków w niej zawartych. Obowiązków wobec społeczeństwa, wzajemnych obowiązków wobec dzieci – np. obowiązek kształcenia, obowiązek udziału w głosowaniu, posłuszeństwa wobec prawa wspólnoty i narodu, współpraca na rzecz socjalnej czyli społecznej wspólnoty, obowiązek płacenia podatków, pracy na swój byt. Ponadto w ramach systemu amerykańskiego istnieje wiele konwencji o charakterze wyspecjalizowanym do których zaliczyć można np. Międzyamerykańską Konwencję do zapobiegania torturom i karaniu za ich stosowanie albo Konwencję o zapobieganiu przemocy wobec kobiet.

12. SYSTEM PRAW CZŁOWIEKA W UNII AFRYKAŃSKIEJ:
Stolica Unii Afrykańskiej jest Adis Abeba w Etiopi.
Unia Afrykańska to system funkcjonujący do niedawna w OJA. System oparty na Afrykańskiej Karcie Praw Człowieka i Ludów. Karta została przyjęta na 18 sesji szefów państw i rządów w Nairobi, dnia 26.06.1981 r. a weszła w życie 26.10.1986 r. Karta afrykańska podobnie jak amerykańska głosi w preambule, że prawo człowieka wywodzi się z właściwości istoty ludzkiej. Wymienia też obowiązki człowieka. Charakterystyczne dla tej Karty jest wejście praw jednostki w kontekście prawa ludu oraz szczególny nacisk na prawo do rozwoju i na wzajemne powiązanie praw I, II i III generacji. W 09.06. 1998 r. najwyższy organ polityczny OJA – czyli zgromadzenie szefów państw i rządów – przyjął protokół do Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów, który ustanowił Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów, jako organ uzupełniający dla Afrykańskiej Komisji Praw Człowieka i Ludów w wykonywaniu przez nią mandatu ochrony praw człowieka i ludu. Komisja może rozpatrywać zawiadomienia pod państwa o naruszeniu postanowień Karty i zawiadamiać inne państwa . Zgodnie z art. 32 Karty państwa mają obowiązek składania sprawozdań dotyczących środków podjętych w celu urzeczywistnienia praw i wolności zawartych w Karcie. Zgodnie ze zmienionymi przepisami proceduralnymi Komisji z 06.10.1995 r. raporty mają być zbadane publicznie. Mimo tego, że Afryk. Karta Praw Człowieka i Ludów weszła w życie w 1986 r. to wiele państw afrykańskich nie przedstawiło jeszcze żadnego raportu. Należy mieć nadzieję, że przyszła praktyka i działalność Trybunału pomoże w wyjaśnianiu woli Komisji w tej sprawie.
Zgodnie z art.11 i 14 Protokołu, Trybunał będzie składał się z 11 sędziów wybranych przez zgromadzenie szefów państw i rządów OJA , w tajnym głosowaniu.
Sędziowie będą wybrani spośród prawników o wysokich kwalifikacjach zawodowych lub akademickich i posiadających doświadczenie w zakresie praw człowieka.
Wybierani będą na 6 lat i mogą być tylko 1 raz ponownie wybrani.
Mandat 4 sędziów wybranych w pierwszych wyborach wygasa z upływem 2 lat a mandat 4 z pozostałych sędziów wygasa po upływie 4 lat.
Pomimo że Trybunał jest organem uzupełniającym Komisji w wykonywaniu jej mandatu ochrony praw człowieka i ludów to Trybunał posiada własne kompetencje i procedury postępowania. Protokół wyposaża Trybunał zarówno w kompetencje sądownicze jak i opiniodawcze.

13. MIĘDZYNARODOWE SYSTEMY OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA:

1. Konwencja Praw Człowieka.
We wrześniu 1953 r. weszła w życie Konwencja Praw Człowieka. Twórcy tej konwencji mieli na uwadze stworzenie zbiorowego systemu ochrony praw człowieka w oparciu o wartości i normy zawarte w powszechnej deklaracji praw człowieka, przyjętej przez ONZ w 1948 r. Oprócz opracowania katalogu praw i wolności cywilnych i politycznych, Konwencja stworzyła system kontroli przestrzegania zobowiązań przyjętych przez państwa-strony konwencji. Wykonywanie funkcji związanej z kontrolą powierzono trzem instytucjom:
- Europejskiej Komisji Praw Człowieka –utworzonej w 1954 r.
- Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka –utw. W 1959 r.
- Komitetowi Ministrów Rady Europy
Od 1950 r. skargi indywidualne poddawane są wstępnemu badaniu przez Komisję Praw Człowieka, która bada daną skargę i wydaje decyzję o jej dopuszczalności a następnie stawia się do dyspozycji stron w celu polubownego załatwienia sprawy. Jeżeli państwo i skarżący nie zawarli porozumienia co do polubownego załatwienia sprawy, Komisja opracowywała raport w którym ustalała fakty i wydawała opinię co do tego, czy w sprawie doszło do naruszenia praw gwarantowanych przez Konwencję. Raport następnie jest przekazywany do Komitetu Ministrów Rady Europy w celu podjęcia ostatecznej decyzji. Komisja lub państwo którego skarga dotyczyła, mogło w ciągu 3 miesięcy – od dnia przedłożenia raportu Komisji, Komitetowi Ministrów – wnieść skargę do Trybunału w celu uzyskania ostatecznego, wiążącego orzeczenia.
2. Europejska Komisja Praw Człowieka, organ powołany w 1954 przez RE w celu realizacji ochrony praw człowieka wynikających z Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Jej zadaniem było badanie skarg państwa lub strony indywidualnej, a także próby polubownego załatwienia sprawy. Komisja w razie potrzeby składa sprawozdanie o naruszeniu Konwencji Komitetowi Ministrów Rady Europy, a ten może skierować ją do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Liczba członków Europejskiej Komisji Praw Człowieka jest równa liczbie umawiających się stron Konwencji. Członkowie Komisji są wybieranie przez Komitet Ministrów. Wchodzą we własnym imieniu w skład Komisji na 6 lat oraz mogą zostać ponownie wybrani na kolejną kadencję. Kandydaci do Komisji powinni mieć najwyższe kwal. moralne i spełniać warunki wymagane do sprawowania wysokiego urzędu sędziowskiego albo być osobami o uznanych kompetencjach w zakresie prawa wewnętrznego lub międzynarodowego. Komisja stanowi system filtrujący. Jest organem ustalającym fakty w poszczególnych sprawach.
Jej obrady są poufne.
3. Komitet Ministrów Rady Europy - jest jedynym organem decyzyjnym
Rady Europy skupia ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich. Ważne decyzje podejmuje jednomyślnie, przyjęcie nowych członków zatwierdza większością 2/3 głosów, inne bezwzględną. Komitet Ministrów działa w imieniu całej organizacji, nadzoruje jej działalność, dba o dalszy rozwój. W celu wykonywania swoich zadań może zawierać umowy międzynarodowe oraz wydawać zalecenia rządom państw członkowskich. Nominalnie członkami Komitetu są ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich.
W tak doniosłym składzie Komitet zbiera się rzadko i rozpatruje wtedy najważniejsze sprawy. Znacznie częściej natomiast organ ten obraduje w składzie stałych zastępców ministrów – w praktyce są to stali przedstawiciele państw akredytowani przy Radzie Europy.

4. Europejski Trybunał Praw Człowieka - europejski organ sądownictwa międzynarodowego powołany do kontroli przestrzegania praw człowieka. Orzeka w sprawach praw człowieka zapisanych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i protokołach dodatkowych do niej. Wbrew potocznym wyobrażeniom Trybunał nie jest organem Rady Europy, tak jak są nimi Zgromadzenie Parlamentarne, Komitet Ministrów, czy Sekretarz Generalny. Trybunał –jest wyłącznie organem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Oznacza to, że został on utworzony na mocy tej Konwencji oraz, że to ta Konwencja i dołączone do niej protokoły określają jego kompetencje i sposób funkcjonowania. Protokół 11 Konwencji Praw człowieka stanowi, że Europejski Trybunał Praw Człowieka składa się z sędziów w liczbie równej liczbie państw – stron Konwencji. Każde państwo-strona lub każda osoba fizyczna uważająca że stała się ofiarą naruszenia Konwencji, może wnieść bezpośrednio do Trybunału skargę, której przedmiotem jest zarzut naruszenia przez państwo-stronę Konwencji, czyli praw w niej zagwarantowanych. Badanie dopuszczalności skargi – w ramach procedury kontrolnej, trzeba zbadać czy organ jest kompetentny do rozpatrywania danej sprawy. Badanie zasadności skargi – po uznaniu, że skarga jest dop. trzeba zbadać czy jest zasadna.
Trybunał korzysta z jurysdykcji do rozpoznania skargi, która dotyczy zdarzeń z okresu sprzed ratyfikacji Konwencji przez państwo-stronę. Regułą ogólną jest czasowe ograniczenie właściwości Trybunału jedynie do zdarzeń i faktów, które miały miejsce po wejściu w życie Konwencji (lub protokołów dodatkowych) w stosunku do danego państwa.
Doktryna Sytuacji Trwałej – została utworzona aby można było rozpatrywać zagadnienia i sprawy, które dopiero potem weszły w skład Konwencji. np. umowy republikańskie. To element czasowego obowiązywania organów Strasburskich. Rada Europy może zajmować się problemami mienia zabużańskiego. Doktryna w pewnych wyjątkowych okolicznościach uzasadnia rozszerzenie kompetencji Trybunału na zdarzenia i fakty z przeszłości. Jeżeli bowiem uda się ustalić, że mamy do czynienia z sytuacją trwałą, to istnieje kompetencja po stronie organów strasburskich, mimo że część stanu faktycznego jest związana i wynika z przeszłości.
5. Umowy Republikańskie : NA EGZAMINIE!!!
W związku z przesunięciem granic RP po drugiej wojnie, osoby zamieszkałe na terenach dawnych Kresów Wschodnich, należących obecnie do Litwy, Białorusi i Ukrainy (tzw. zabużanie) pozostawiły tam swoje mienie nieruchome i ruchome. Na podstawie umów międzypaństwowych zawartych przez Polskę w roku 1944 w Jałcie i Poczdamie z republikami ZSRR (tzw. umowy republikańskie), w zamian poniesione straty zabużanie otrzymali prawo do pełnej rekompensaty – w formie własności lub pokrewnych praw do nieruchomości zamiennej. Na podstawie postanowień zawartych na konferencji w Jałcie oraz umów międzynarodowych zawartych w Poczdamie miedzy Polska a sąsiadującymi republikami ZSRR, ustalono prawo wysiedlonych "zabużan" do rekompensaty za pozostawione mienie w formie własności lub pokrewnych praw do nieruchomości zamiennych. Ustawy te ratyfikowała KRN jednak nie ogłoszono tego w oficjalnym Dzienniku Ustaw. Brak takiej publikacji utrudniał zabużanom dochodzenia prawa do rekompensaty za swoją własność. Ogłoszenie dawnych umów w Dzienniku Ustaw nastąpiło dop. w 2002 r. Usunięcie tej przeszkody prawnej oraz korzystne orzeczenia NSA i precedensowe postanowienia Trybunału w Strasburgu, stwarzają kolejną możliwość otrzymania częściowej rekompensaty za pozostawione mienie osobom, które nie zaspokoiły wcześniej swoich roszczeń. Według obowiązującej ustawy zabużanie mogą się starać o zaliczenie wartości nieruchomości pozostawionej za granicą na pokrycie ceny sprzedaży nieruchomości lub opłat za użytkowanie wieczyste.

14. WYSPECJALIZOWANE SYST. OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA:
Ochrona dyplomatyczna jako metoda ochrony praw człowieka w systemie Międzynarodowej Organizacji Pracy :
1. Międzynarodowa Organizacja Pracy - MOP - Organizacja zajmująca się problemami pracowniczymi - ograniczaniem pracy dzieci (szczególnie w niebezpiecznych branżach), ochroną praw pracowników, polepszaniem warunków do pracy i życia, tworzeniem miejsc pracy i szkoleń.
Została utworzona 28 czerwca 1919 r. na paryskiej konferencji pokojowej jako autonomiczna organizacja stowarzyszona z Ligą Narodów. Po drugiej wojnie światowej stała się organizacją afiliowaną przy ONZ. Siedziba tej organizacji znajduje się w Genewie. MOP organizuje Międzynarodową Konferencję Pracy w Genewie co roku, w czerwcu. Konferencja ta podejmuje decyzje dotyczące polityki, programu i budżetu MOP. Każdy kraj członkowski reprezentowany jest na Konferencji przez 4 delegatów: 2 z ramienia rządu, 1 przedstawiciela pracodawców i 1 przedstawiciela pracowników. Wszystkie głosy są równe, niezależnie od wielkości i ludności państwa. Reprezentanci pracowników i pracodawców zazwyczaj są wybierani przez ogólnonarodowe organizacje. MOP posiada Centrum Szkoleniowe w Turynie.
Organami Międzynarodowej Organizacji Pracy są:
-Międzynarodowa Konferencja Pracy, Rada Administracyjna, Międzynarodowe Biuro Pracy.
MOP współpracuje również z innymi bardzo ważnymi organizacjami na świecie. ILO ma status organ. wyspecjalizowanej ONZ na podstawie specjalnego układu z tą organizacją.
Ma umowy o współpracy z: WHO, UNESCO, IMO.
2. System praw człowieka UNESCO:
Zajmuje się oświatą, kulturą i edukacją. Zwłaszcza w edukacji są problemy ochrony praw człowieka, które dotyczą równych szans na naukę młodzieży. Siedziba w Paryżu – organizacja międzynarodowa utworzona 16 listopada 1945r. jako organizacja wyspecjalizowana ONZ. Pierwszym sekretarzem generalnym UNESCO został Julian Huxley, biolog i pisarz.
Podstawowym celem organizacji jest:
- wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki,
- wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społ. i religię.
Program działalności UNESCO obejmuje dwa zasadnicze działy:
* działania na rzecz rozwoju nauki i kultury , udzielanie pomocy mater., tech. i kadr. w organiz.Oświaty
Organy:
* Konferencja Ogólna (zb. się co 2 lata, decyduje o budżecie i sprawach organizacyjnych)
* Rada Wykonawcza (sprawuje funkcje kontrolne)
* Sekretariat z dyrektorem generalnym na czele.
Do spektakularnych akcji zliczyć należy ratowanie zabytków Wenecji czy Florencji.
3. Międzynarodowy Czerwony Krzyż:
To organizacja społeczna założona w 1864 r., każde państwo ma autonomiczne władze Czerwonego Krzyża. Siedziba jest Genewa.
Najwyższym organem - uchwałodawczym Ruchu jest Międzynarodowa Konferencja Czerwonego Krzyża zbierająca się co 4 lata, z udziałem przedstawicieli MKCK, Ligii i krajowych stowarzyszeń oraz przeds. państw, które ratyfik. konwencje genewskie z 1949.
Podstawową misją, bez CK jest zapobieganie i łagodzenie cierpienia ludzkiego oraz ochrona ludzkiej godności jakiejkolwiek dyskryminacji dotyczącej narodowości, rasy, płci, przekonań religijnych lub politycznych. W wypełnianiu swojej misji Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc podejmuje przede wszystkim takie zadania jak: -ochrona życia i zdrowia, -zapewnienie poszanowania istoty ludzkiej, zwłaszcza podczas konfliktów zbrojnych i w innych krytycznych sytuacjach, -praca na rzecz zapobiegania chorobom i rozwijanie pomocy społecznej, -aktywizowanie pracy wolontariuszy i stała gotowość do niesienia pomocy, -budowa uniwersalnego poczucia solidarności ze wszystkimi, którzy potrzebują ochrony i pomocy. Cele organizacji:
· opieka nad rannymi, chorymi i jeńcami w czasie wojny,
· pomoc ofiarom klęsk żywiołowych, wypadków i epidemii w okresie pokoju,
· wizytuje obozy dla uchodźców i internowanych, opieka nad uchodźcami, jest źródłem informacji o jeńcach, organizowanie kursów ratowniczych, szkolenia sanitariuszy,
· szerzenie oświaty zdrowotnej, organizowanie krwiodawstwa.
CIEKAWOSTKI ! Prawa człowieka (w oparciu o Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 1966 roku oraz Powszechną Deklarację Praw Człowieka)
a) prawa osobiste do: życia , rzetelnego sądu , decydowania o swoim życiu .
b) prawa i wolności polityczne: tzw. prawa negatywne - prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa
· prawo do obywatelstwa
· możliwość uczestniczenia w życiu publicznym
· czynne prawo wyborcze - możliwość uczestnictwa w wyborach
· bierne prawo wyborcze - możliwość kandydowania w wyborach
· wolność zrzeszania się
· prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji
· prawo do składania wniosków, petycji, skarg
· dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych
· równy dostęp do służby publicznej
c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
1. tzw. prawa pozytywne - uprawnienia jednostki do świadczeń na jej rzecz - prawa soch.
· ochrony zdrowia , nauki , pracy
· odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i jej rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej
· pomocy socjalnej (ogólnie) , rozrywki (Np. granie w piłkę nożną, pływanie)
2. prawa ekonomiczne:
· prawo do własności
· prawo dziedziczenia
3. prawo solidarnościowe (w większości nie posiadają sformalizowanego charakteru prawnego) - wszystkie prawa przysługujące grupom społecznym, np. prawo narodów do samostanowienia
4. prawa kulturalne:
· wolność twórczości artystycznej
· badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników
· wolność korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania
Gwarancje:
1. materialne (dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych)
2. formalne (prawo do ochrony prawnej jednostki)
· prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd
· prawo do fachowej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego
· prawo do skargi konstytucyjnej .

1. Problematyka praw człowieka.
2. Definicja pojęcia praw człowieka.
3. Ochrona praw czł.w SYSTEMIW UNWERS.
4. Geneza wolności i praw człowieka.
5. Post. KARTY NARODÓW ZJEDN.
6. Powszechna DEKLARACJA praw człow.
7. PAKTY PRAW CZŁOWIEKA
8. REGIONALNY SYSTEM Ochrony praw czł.
9. SYSTEM OCHRONY – RADA EUROPY.
10. Ochrona praw człow. UNII EUROPEJSKEJ
11. AMERYKAŃSKI SYSTEM ochrony Pr. Czł.
12. UNIA AFRYKAŃSKA – SYSTEM OCHRONY
13. MIĘDZYNARODOWY SYSTEM OCHRONY * Konwencja Praw człowieka, * Komisja Praw czł., * Komitet Ministrów Rady Europy, * Europejski Trybunał Pr. Czł. * Umowy Republikańskie
14. Wyspecjalizowany System Ochrony Praw czł. * MIĘDZYNAR. ORGANIZACJA PRACY * UNESCO, * CZERWONY KRZYŻ,
15. CIEKAWOSTKI: Prawa osobiste, wolności polityczne, ekonomiczne, socjalne, kulturalne

magdula

Prawa człowieka to pojęcie reprezentujące koncepcję, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, wynikające z godności człowieka, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec) i nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane). Państwu przypisuje się rolę instytucji, której zadaniem jest ochrona owych praw. Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej bywa uznawane za podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie.
Prawa te nazywane są także "absolutną koncepcją praw człowieka", istnieje też druga koncepcja, mówiąca, że prawa człowieka są relatywne, jest ona nazywana także prawami obywatela
a) prawa osobiste: prawo do:
· życia
· rzetelnego sądu (patrz "gwarancje formalne" poniżej)
· decydowania o swoim życiu
b) prawa i wolności polityczne:
1. tzw. prawa negatywne - prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa prawo do obywatelstwa
· możliwość uczestniczenia w życiu publicznym
· czynne prawo wyborcze - możliwość uczestnictwa w wyborach
· bierne prawo wyborcze - możliwość kandydowania w wyborach
· wolność zrzeszania się
· prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji
· prawo do składania wniosków, petycji, skarg
· dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych
· równy dostęp do służby publicznej
c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
1. tzw. prawa pozytywne - uprawnienia jednostki do świadczeń na jej rzecz - prawa socjalne
prawo do:
· ochrony zdrowia
· nauki
· pracy
· odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i jej rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej
· pomocy socjalnej (ogólnie)
· rozrywki (np. granie w piłkę nożną, pływanie)
2. prawa ekonomiczne: prawo do własności
· prawo dziedziczenia
3. prawa solidarnościowe (w większości nie posiadają sformalizowanego charakteru prawnego) - wszystkie prawa przysługujące grupom społecznym, np. prawo narodów do samostanowienia
4. prawa kulturalne:
· wolność twórczości artystycznej
· badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników
· wolność korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania
Gwarancje:
1. materialne (dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych)
2. formalne (prawo do ochrony prawnej jednostki)
· prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd
· prawo do fachowej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego
· prawo do skargi konstytucyjnej
Historia praw człowieka
· 1792-1750 r. p.n.e. Kodeks Hammurabiego
· 1215 Magna Charta Libertatum - Wielka Karta Swobód wydana przez króla Anglii - "żaden wolny człowiek nie ma być pojmany ani uwięziony albo wyrzucony z posiadłości, albo proskrybowany, ani wygnany lub innym sposobem pognębiony; i ani sami na niego nie wyruszymy, ani nikogo innego przeciw niemu nie wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego wyroku równych jemu albo na podstawie prawa ziemskiego (...)"
· teoria praw naturalnych jednostki Johna Locke'a
· rozwinięcie idei praw człowieka :
· 1628 Petition of Rights
· 1679 Habeas Corpus Act
· 1776 Bill of Rights w stanie Wirginia
· 1789 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
· konwencje genewskie
· od 1919 działalność Czerwonego Krzyża
· 1920-1946 działalność Ligi Narodów
· 10 grudnia 1948 przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
· 1966 Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
· do 1989 powstało około 60 szczegółowych konwencji (m.in. o prawach dziecka)
· 1990 Dokument Kopenhaski - proklamuje demokrację parlamentarną (czyli ustrój najbardziej sprzyjający przestrzeganiu praw człowieka) jako jedyny dopuszczalny w Europie, był dziełem KBWE

Karta Narodów Zjednoczonych - konstytucja Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Karta została podpisana 26 czerwca 1945 r. w San Francisco przez 50 krajów (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy. Kraje podpisujące Kartę zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień, jako prawa międzynarodowego.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona została przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 10 grudnia 1948 roku w Paryżu, prace nad nią trwały od roku 1947. Rozpoczyna się Preambułą, po niej następuje 30 artykułów. Pierwsze trzy artykuły poświęcone są Wolności, Równości i Braterstwu – zasadom uznanym już przez Wielką Rewolucję Francuską.
Niektóre z postanowień Deklaracji:
· każdy człowiek jest wolny
· niestosowanie dyskryminacji
· prawo do sądu
· prawo do sprawiedliwego procesu
· prawo do własności
· prawo do zrzeszania się
· wyrzeczenie się niewolnictwa
· zagwarantowanie ochrony prywatności
· zakaz tortur i nieludzkiego traktowania
Inne wartości potwierdzone przez Deklarację to:
· wolność sumienia
· wolność wyznania i wolność do zmiany wyznania
· równość płci
W momencie powstania Deklaracja była jedynie standardem, jako rezolucja Zgromadzenia Ogólnego nie tworzyła prawa międzynarodowego, w tej chwili większość prawników zajmujących się prawem międzynarodowym uważa ją jednak za prawo zwyczajowe, z czego wnioskują jej powszechne obowiązywanie. Na bazie Deklaracji uchwalone w 1966 roku Pakty Praw Człowieka, które jako umowy międzynarodowe od początku obowiązywały wszystkie Państwa- Strony, do dziś Deklaracja jest podstawą systemu ochrony praw człowieka ONZ.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - (często używany skrót MPPOiP) Powstał w wyniku konferencji ONZ w Nowym Jorku w 1966 roku obok Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Zakładał podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny w przeciwieństwie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku. Dokument został otwary do ratyfikacji przez państwa, które zobowiązywały się przestrzegać jego postanowień na własnym terytorium. Czwarta część Paktu powoływała do życia Komitet Praw Człowieka, który stoi na straży przestrzegania postanowień Paktu. Szczegóły działalności Komitetu określał wydany tego samego roku Pierwszy Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. W 1989 roku, w Nowym Jorku sporządzony został Drugi Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, postulujący zniesienie kary śmierci.
Polska ratyfikowała Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych w 1977 roku.
(art. 1) -nadanie Narodom prawo do samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego rozwoju oraz prawo do korzystania z własnych bogactw naturalnych; nakazuje także wzajemne poszanowanie tych praw przez Państwa-Strony, zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.
Część II(art. 2-5) -określa zobowiązania Państw-Stron Paktu wobec wykonywania jego postanowień; zapewnienie zapewnienia praw obywatelskich i politycznych kobietom i mężczyznom na równych zasadach; Państwo może podjąć kroki mające na celu częściowe ograniczenie niektórych praw wobec zagrożenia Narodu, jednak działania takie muszą być adekwatne do zaistniałej sytuacji i nie mogą pociągać za sobą dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, język, religię lub pochodzenie społeczne.
Część III(art. 6-27) -zapewnia podstawowe prawa obywatelskie i polityczne takie jak: zakaz dyskryminacji, prawo do życia, zakaz tortur i nieludzkiego traktowania, prawo do wolności osobistej, humanitarne traktowanie więźniów, wolność poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, obowiązek argumentacji wydalenia obcokrajowca, równość przed sądami i trybunałami, prawo do uznawania swojej podmiotowości prawnej wszędzie, ochrona życia prywatnego, wolność myśli, sumienia i wyznania, prawo do posiadania własnych poglądów, prawo do gromadzenia się i tworzenia stowarzyszeń (w tym związków zawodowych), ochrona rodziny ze strony Państwa, prawo uczestniczenia w wyborze władzy, równość wobec prawa, ochrona mniejszości etnicznych, religijnych i językowych
Komitet Praw Człowieka
Powołany został na mocy 28 artykułu MPPOiP; Część IV(art. 28-47) wyznacza m.in. zasady wybierania członków i działalności Komitetu, jako instytucji, stojącej na straży wykonywania postanowień MPPOiP; nie daje jednak możliwości składania skargi do Komitetu przez obywateli Państw-Stron MPPOiP oraz interwencji w razie stwierdzenia złamania postanowień Paktu. Sytuację to zmienia dopiero ratyfikacja Pierwszego Protokołu Fakultatywnego; W istocie jednak Komitet nie może wydawać wiążących wyroków wobec państw, które naruszyły postanowienia Paktu, lecz jedynie po stwierdzeniu takowych naruszeń może zażądać od Państwa zaprzestania dalszych praktyk tego typu. Państwo to jednak bez żadnych konsekwencji może notę taką odrzucić.
1.Protokół Fakultatywny
Uchwalony 16 grudnia 1966 roku w Nowym Jorku. Obywatele Państw, które go ratyfikowały mogą składać skargi do Komitetu Praw Człowieka, a Komitet może interweniować w przypadku stwierdzenia naruszenia postanowień MPPOiP na terenie Państw-Stron. Określa ponadto zasady składania skargi do Komitetu. Polska ratyfikowała 1. Protokół Fakultatywny do MPPOiP w 1991 roku.
2.Protokół Fakultatywny
Uchwalony 15 grudnia 1989 roku w Nowym Jorku. Zakazuje stosowania kary śmierci na terenie państw, które ten Protokół ratyfikowały. Zakaz ten jest uchylony jedynie na czas wojny, kiedy to można skazać za najcięższą zbrodnię o charakterze wojskowym.
Liga Państw Arabskich (LPA, Liga Arabska; arab. جامعة الدول العربية, Dżami‘a al-Duwal al-Arabija; ang. League of Arab States, Arab League) - organizacja międzynarodowa utworzona 22 marca 1945 w Kairze przez państwa arabskie powiązane wspólnotą języka, historii, kultury i religii. Powstanie Ligi zostało zatwierdzone podpisaniem przez 7 krajów założycielskich Protokołu Aleksandryjskiego. Obecnie jej członkami jest 21 państw oraz Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Siedzibą LPA jest Kair (w latach 1979-1990 był nią Tunis). Liga Państw Arabskich powstała w celu zacieśnienia współpracy politycznej, społecznej, ekonomicznej, edukacyjnej i kulturowej pomiędzy powstającymi po drugiej wojnie światowej nowymi państwami arabskimi. Przyświecała im także myśl zapewnienia równowagi politycznej (dominującą rolę miał wtedy Egipt) oraz stworzenie jednolitej siły przeciwstawnej do ruchów syjonistycznych.
Cele Ligi można podsumować następująco:
· zacieśnianie stosunków między państwami członkowskimi,
· koordynacja akcji politycznych prowadzących do ściślejszej współpracy,
· koordynacja działalności gospodarczej i kulturalnej na rzecz wszystkich Arabów.
Panarabizm (z gr. pan = 'wszystko' + 'Arabowie') - doktryna polityczna, głosząca zjednoczenie wszystkich ludów arabskojęzycznych. Jego początki wiążą się z rozwojem arabskiego nacjonalizmu w XIX wieku. Ruch ten przyczynił się do powstania w 1945 roku Ligi Państw Arabskich.
Rada Europy (ang. Council of Europe, fr. Conseil de l'Europe), międzyrządowa organizacja skupiająca prawie wszystkie państwa Europy, zajmująca się przede wszystkim ochroną praw człowieka, ochroną demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.
Rada Europy powstała 5 maja 1949 roku w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego. Obecnie liczy 46 członków. Jej siedzibą jest Strasburg.
Rada Europy jest często mylona z instytucjami Unii Europejskiej: Radą Europejską i Radą Unii Europejskiej.
Rada Europy zwykle jest postrzegana jako organizacja, której zakres zainteresowań ogranicza się jedynie do sfery ochrony praw człowieka. I rzeczywiście ustanowienie systemu takiej ochrony opartego na Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (1950) można uznać za najbardziej imponujące osiągnięcie tej organizacji. Bezpośrednio z prawami człowieka powiązana jest polityka ochrony mniejszości narodowych, etnicznych, językowych, religijnych, kulturalnych, czy seksualnych; polityka językowa oraz ochrona praw migrantów: emigrantów, imigrantów, reemigrantów i repatriantów, uchodźców i azylantów, czy ludów koczowniczych, jak Romowie (Cyganie) czy Samowie (Lapończycy). Niemniej nie można zapominać, że Rada Europy prowadzi działania w wielu dziedzinach, w tym w niektórych nie powiązanych bezpośrednio z prawami człowieka. Można tu wymienić: sprawy społeczne i gospodarcze, ochronę zdrowia, edukację, kulturę, media, ochronę środowiska, sprawy młodzieży i sportu a wreszcie współpracę prawną. Do dzisiaj pod auspicjami Rady Europy zawarto blisko 200 umów międzynarodowych dotyczących wielu ważkich zagadnień z zakresu wyżej wymienionych dziedzin. Europejska Konwencja Praw Człowieka (pełna nazwa: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w skrócie "Konwencja Europejska" lub EKPC), to umowa międzynarodowa zawarta przez państwa członkowskie Rady Europy. Konwencja Europejska została otwarta do podpisu 4 listopada 1950 r., zaś po uzyskaniu niezbędnych 10 ratyfikacji weszła w życie 3 września 1953 r.
Przyjmując ten dokument, rządy państw europejskich zdecydowały się podjąć kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw wymienionych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Na mocy tego dokumentu powołano Europejski Trybunał Praw Człowieka. Skargi do tego Trybunału mogą składać zarówno: państwa (tzw. skarga międzypaństwowa), jak i (b) osoby indywidualne, grupy osób oraz organizacje pozarządowe (tzw. skarga indywidualna).
Europejska Konwencja Praw Człowieka często jest określana jako "klejnot w koronie" Rady Europy, aby zilustrować to, jak ważna jest ona wśród innych działań i osiągnięć organizacji. Istota i szczególny charakter Konwencji polega nie tylko na wyliczeniu praw i wolności, do których każda osoba jest uprawniona; polega przede wszystkim na ustanowieniu procedury kontrolnej, wciąż unikalnej w skali światowej, która umożliwia żądanie przywrócenia praw oraz przyznanie stosownego zadośćuczynienia finansowego tym, którzy uważają, że ich prawa zostały naruszone.
Konwencja Europejska a Polska
Polska przystąpiła do Rady Europy 26 listopada 1991 r. Tego samego dnia Polska podpisała Europejską Konwencję Praw Człowieka (co było politycznym wymogiem uzyskania członkostwa w Radzie Europy). Konwencja zaś została ratyfikowana przez nasze państwo 19 stycznia 1993 r. i tego samego dnia Konwencja Europejska weszła w życie w stosunku do Polski. Po uznaniu przez Polski Rząd jurysdykcji Europejskiej Komisji Praw Człowieka (już nieistniejącej) oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, można już było składać skargi do Strasburga przeciwko Państwu Polskiemu.
Jakie prawa i wolności konwencja gwarantuje?
Katalog praw człowieka chronionych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka znajdziemy w artykułach 2-13. Do pewnego stopnia katalog ten przypomina katalog Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku, acz zachodzą pomiędzy nimi istotne rozbieżności. Konwencja gwarantuje: prawo do życia, zakazuje stosowania tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej, gwarantuje prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, zapewnia prawo do sprawiedliwego procesu oraz zakazuje wstecznego stosowania prawa karnego, potwierdza prawo poszanowania życia prywatnego i rodzinnego wraz z prawem do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, przewiduje wolność myśli, sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi, jak również wolność zgromadzania się i stowarzyszania, wreszcie chroni prawo do skutecznego środka odwoławczego.
Katalog konwencyjny nie jest ani wyczerpujący, ani zamknięty. Jest sukcesywnie uzupełniany przez Protokoły dodatkowe do Konwencji. Protokoły te wprowadziły nowe prawa, takie jak: ochronę własności prywatnej, prawo do nauki, prawo do wolnych wyborów, zakaz uwięzienia za długi, zakaz ponownego sądzenia w tej samej sprawie, itd. Protokół szósty znosi karę śmierci. Dodatkowo, w zakresie wykonywania praw i wolności, konwencja zakazuje stosowania dyskryminacji opartej na jakiejkolwiek podstawie, np. płci, rasy, koloru skóry, języka, wyznania, pochodzenia itp.
Tablica: Prawa gwarantowane przez Konwencję i Protokoły dodatkowe

Kto może skorzystać z praw i wolności zawartych w Konwencji?
Z praw i wolności konwencyjnych mogą korzystać wszystkie osoby pozostające pod jurysdykcją (władzą) państw-stron Konwencji. Co to oznacza? Chodzi tu przede wszystkim o obywateli tych państw, ale nie wyłącznie. Uprawnieni do korzystania z praw i wolności są również obcokrajowcy odwiedzający te państwa, a więc zarówno obywatele innych państw, jak i bezpaństwowcy - osoby nie posiadające żadnego obywatelstwa. Warto pamiętać, że zastosowanie Konwencji nie jest ograniczone do terytorium określonego państwa, ale może rozciągać się poza nie. Tak więc z praw i wolności konwencyjnych można skorzystać na pokładzie samolotu, statku morskiego czy statku kosmicznego należącego do tego państwa-strony Konwencji.
Kontrola przestrzegania Konwencji
Kontrola przestrzegania Konwencji dokonywana jest na dwu płaszczyznach: skargi międzypaństwowej oraz skargi indywidualnej (petycji). Ta pierwsza sprowadza się do tego, że każde państwo-strona Konwencji może wszcząć spór z innym państwem-stroną, któremu zarzuca naruszenie tej właśnie Konwencji (lub jej protokołów dodatkowych). Bardzo rzadko państwa korzystały z tej możliwości. Obawiały się tego, że państwo, przeciwko któremu skierowałyby skargę, uznałoby takie działanie za akt nieprzyjazny, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do pogorszenia stosunków pomiędzy nimi.
Wersja pierwotna (1950)
Procedura ta w swej pierwotnej wersji opisanej w tekście Konwencji z 1950 roku angażowała trzy organy: Europejską Komisję Praw Człowieka (już nie istnieje), Europejski Trybunał Praw Człowieka oraz Komitet Ministrów Rady Europy. W pierwszej fazie postępowania Komisja zajmowała się dopuszczalnością skargi indywidualnej, sprawdzała fakty istniejące w danej sprawie, zachęcała obie strony do polubownego - niesądowego załatwienia sporu. Komisja kończyła swoją pracę w danej sprawie, wydając opinię dotyczącą faktów sprawy oraz sposobu jej załatwienia. Opinia ta była przesyłana do Komitetu Ministrów. W drugiej fazie postępowania sprawą mógł zająć się, w zależności od sytuacji, albo Europejski Trybunał Praw Człowieka albo Komitet Ministrów. W okresie trzech miesięcy sprawa mogła zostać przesłana do Trybunału, który po jej rozpatrzeniu wydawał ostateczny, wiążący wyrok. Jeżeli natomiast spór w ciągu owych trzech miesięcy nie został skierowany do Trybunału, ostateczną decyzję o sposobie załatwienia sprawy podejmował Komitet Ministrów.
Reforma 1998-99 (Protokół nr 11 do EKPC)
Z biegiem czasu ilość państw-stron Konwencji europejskiej wzrastała. Proces ten przybrał na sile zwłaszcza w latach dziewięćdziesiątych XX wieku w związku z przyjmowaniem do Rady Europy byłych państw obozu komunistycznego, które zrzucając okowy podporządkowania Moskwie zwracały się ku demokracji. Proces poszerzania członkostwa zbiegł się w czasie z wzrastającą popularnością mechanizmu skargi indywidualnej. Po początkowej wstrzemięźliwości, braku wiary w sukces, czy po prostu braku wiedzy o możliwości zwracania się do organów strasburskich mieszkańcy krajów europejskich zaczęli znacznie chętniej i śmielej korzystać z przysługującego im prawa skargi. Zjawisko to, samo w sobie bardzo pozytywne, spowodowało lawinowe zwiększanie się ilości skarg napływających do Strasburga. W ten sposób mechanizm kontrolny Konwencji europejskiej stał się ofiarą własnego sukcesu. Trzeba też pamiętać o tym, że stopniowy, ale ciągły rozwój prawa krajowego państw-stron konwencji konsekwentnie prowadził do tego, że do organów konwencyjnych docierały sprawy coraz bardziej skomplikowane. Te trzy wspomniane tutaj czynniki łącznie doprowadziły do nadmiernego obciążenia pracą Komisji i Trybunału.
Restrukturyzacja istniejącego wtedy systemu została przeprowadzona przez Protokół nr 11, który został w maju 1994 roku otwarty do podpisu przez państwa-strony Konwencji. Protokół ten zastępował wcześniejsze protokoły dotyczące postępowania przed Trybunałem (2, 3, 5, 8, 9 i 10). Po wejściu w życie w listopadzie 1998 roku nowy system kontrolny zaczął funkcjonować, dając nadzieję na usprawnienie, a zwłaszcza przyspieszenie postępowania.
Według nowej procedury jedynie Europejski Trybunał Praw Człowieka zajmuje się rozpatrywaniem nadsyłanych skarg. Trybunał ten działa permanentnie w odróżnieniu od swego poprzednika zbierającego się periodycznie. Zlikwidowana została Europejska Komisja Praw Człowieka, a nadto Komitet Ministrów utracił swoje uprawnienia do merytorycznego zajmowania się skargą jednostki przeciwko państwu.
(Kolejna) reforma 2007? (Protokół nr 14 do EKPC)
Mimo wejścia w życie w 1998 roku daleko posuniętej reformy Trybunału, kolejne lata wykazały, że reforma ta nie do końca spełniła pokładane w niej nadzieje. Owszem przyspieszyła ona rozpatrywanie spraw w Strasburgu, ale wobec wręcz lawinowego wzrostu liczby skarg, zmiany nią wprowadzone okazały się niewystarczające. Dlatego też rządy państw członkowskich podjęły rozmowy na temat kolejnej reformy mechanizmu kontrolnego Konwencji. Rozmowy te zaowocowały przyjęciem w maju 2004 roku kolejnego Protokołu dodatkowego do Konwencji (Protokół nr 14). Wejdzie on w życie po ratyfikowaniu przez wszystkie dotychczasowe państwa-strony Konwencji. Niektórzy szacują, że nastąpi to w roku 2007. Obecnie (styczeń 2007) jedynym krajem, który nie ratyfikował tego protokołu, jest Rosja.
Można wymienić 3 najważniejsze zmiany, jakie zostaną wprowadzone do Konwencji wraz z wejściem w życie Protokołu nr 14
· skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mają być odrzucane mocą decyzji 1 sędziego, podczas gdy obecnie decyzję taką podejmuje komitet Trybunału złożony z trzech sędziów
· powtarzające się sprawy (ang. repetitive cases) będą rozpatrywane przez komitety trzech sędziów; dziś robią to siedmioosobowe izby Trybunału
· wprowadzona zostanie dodatkowa przesłanka dopuszczalności – odrzucane mają być sprawy, w których skarżący nie odniósł „istotnej szkody”.
Zmiany wprowadzane Protokołem nr 14 budzą wiele wątpliwości w środowisku prawników międzynarodowych. Dotyczy to zwłaszcza ostatniej opisanej zmiany – wprowadzenia przesłanki „istotnej szkody”.

Warunki dopuszczalności skargi indywidualnej
Są to te wymogi, od których spełnienia uzależnione jest, czy Trybunał rozpatrzy skierowaną do niego petycję co do jej meritum (co do jej istoty). Warunki te wynikają z samej Konwencji europejskiej:
· skargę może wnieść jednostka, grupa jednostek lub organizacja pozarządowa;
· skarga może jedynie dotyczyć naruszenia jednego lub więcej praw zagwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka lub któryś z jej protokołów dodatkowych. Konwencja gwarantuje prawa i wolności o charakterze obywatelskim i politycznym. Nie można więc skarżyć się o naruszenie praw, o których konwencja nie wspomina, w szczególności praw socjalnych, (np. zbyt niskiej płacy), braku wystarczająco długich wakacji, itp.;
· naruszenia prawa lub praw musiała dokonać władza publiczna państwa-strony. Zasadniczo petycja nie będzie przysługiwać przeciwko postępowaniu innych osób prywatnych np. sąsiada, kolegi, sprzedawcy w sklepie, itd.;
· skarga nie może być oczywiście bezpodstawna. Jeżeli wstępne rozpoznanie sprawy nie wykaże, iż doszło do naruszenia praw konwencyjnych, to Trybunał nie będzie zobowiązany do dalszego zajmowania się nią;
· przed wniesieniem skargi do Trybunału muszą zostać wyczerpane wszelkie krajowe środki prawne. Jest to bardzo ważny wymóg. Postępowanie przed Trybunałem w Strasburgu przewidziane jest jedynie jako uzupełnienie środków prawnych dostępnych w każdym państwie, a nie ich zastąpienie. Nie można go więc traktować jako środka na zawołanie, na wyciągnięcie ręki. Ma on być używany wtedy, gdy organy krajowe nie radzą sobie z zapewnieniem przestrzegania Konwencji europejskiej. Przed wszczęciem postępowania przed Trybunałem, skarżący musi najpierw wykorzystać możliwości istniejące w kraju - przejść dostępną krajową drogę odwoławczą (odwołanie, apelacja, kasacja, itp.). Chodzi tu o zastosowanie takich środków administracyjnych i sądowych, które dają w rezultacie ich zastosowania wynik prawnie skuteczny, tzn. wynik musi nastąpić i stanowi on rozstrzygnięcie sprawy, rozstrzygnięcie prawnie wiążące. Nie ma obowiązku uciekania się do środków prawnie nieskutecznych. Przykładowo nie trzeba zwracać się z pismem do Rzecznika Praw Obywatelskich, ponieważ Rzecznik może, ale nie musi podjąć interwencji, a nadto interwencja taka nie musi prowadzić do rezultatów prawnie wiążących. Wyjątkowo można nie korzystać z drogi krajowej jeżeli potrafi się udowodnić iż środki prawne w donym państwie i tak nie będą skuteczne
· petycja musi być wniesiona do Trybunału w terminie 6 miesięcy od wydania ostatecznej krajowej decyzji w sprawie. Kolejny bardzo istotny wymóg proceduralny, niespełnienie którego spowoduje odrzucenie petycji. Termin sześciomiesięczny z jednej strony umożliwia w miarę spokojne złożenie skargi do Trybunału w Strasburgu, a z drugiej strony nie pozwala na zbędne zwlekanie z podjęciem decyzji co do wykorzystania mechanizmu kontrolnego Konwencji;
· państwa składając deklarację uznającą kompetencję byłej Komisji lub jurysdykcję poprzedniego Trybunału mogły zastrzec, iż organy te będą mogły zajmować się sprawami dotyczącymi faktów zaistniałych po pewnej dacie. W związku z tym nie są dopuszczalne skargi co do faktów sprzed tej daty. Mimo zlikwidowania Komisji i utworzenia nowego Trybunału ograniczenie to zostało utrzymane. Przykładowo skargi przeciwko Polsce mogą dotyczyć tylko faktów zaistniałych po 30 kwietnia 1993 roku.
· skarga nie może być anonimowa;
· skarga nie może również być identyczna ze sprawą już rozpoznaną przez Trybunał;
· nie można skorzystać ze skargi indywidualnej, jeżeli sprawa została już przedłożona innej międzynarodowej procedurze kontrolnej, np. Komitetowi Praw Człowieka ONZ, czy Międzynarodowej Organizacji Pracy;
· prawa do skargi nie można nadużywać. Za takie nadużycie może zostać uznane przedstawienie w petycji fałszywych faktów celem wprowadzenia Trybunału w błąd. Nadużyciem będzie też wykorzystanie skargi do uprawiania propagandy politycznej (np. rasistowskiej) niedającej się pogodzić z ideami, na których Konwencja europejska się opiera.

Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka
Jeśli uznamy, że skarga, którą chcielibyśmy przedstawić Trybunałowi w Strasburgu, spełnia powyższe wymogi dopuszczalności, możemy taką skargę sformułować (najlepiej na formularzu urzędowym – zob. linki poniżej) i wysłać na adres Trybunału:
Badanie dopuszczalności skargi
Skarga badana jest na początku z punktu widzenia jej dopuszczalności. Analizuje się więc, czy spełnia ona wszystkie konieczne wymogi. Jeżeli nie, to może ona zostać odrzucona - uznana za niedopuszczalną przez komitet złożony z 3 sędziów lub izbę, do której została skierowana. Jeśli decyzję podejmuje komitet, to decyzja ta dla swej ważności potrzebuje jednomyślnych głosów wszystkich trzech sędziów. Jeżeli co najmniej jeden z nich wyłamie się i nie zagłosuje za odrzuceniem petycji to kwestię jej dopuszczalności rozstrzygnie cała izba (większością głosów). Decyzja o uznaniu skargi za niedopuszczalną jest ostateczna, niezależnie od tego, czy podejmie ją komitet czy izba Trybunału. Nie można się od niej w żaden sposób odwołać - kończy ona postępowanie definitywnie.
Tablica: Postępowanie w trybie skargi indywidualnej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu
Próba ugody
Jedynie więc po uznaniu skargi za dopuszczalną izba może przystąpić do jej merytorycznego badania. W trakcie postępowania przed Trybunałem, izba powinna zachęcać strony do pojednania, do polubownego załatwienia sprawy. Nie chodzi tu tylko o formalny wymóg, który ma być spełniany celem przejścia do dalszych etapów procedury. Chodzi o rzeczywisty obowiązek zachęcania stron w sporze do załagodzenia go z korzyścią dla ich obu oraz w duchu poszanowania praw człowieka. Z uwagi na zapewnienie maksimum skuteczności, postępowanie w tej fazie jest poufne.
Merytoryczne rozpatrzenie skargi
Jeśli nie osiągnięto polubownego rozwiązania sporu, to izba Trybunału będzie kontynuować badanie skargi co do jej istoty. Strony postępowania (skarżący i państwo) zostaną zobowiązane do przedstawienia w konkretnym terminie swoich memoriałów i innych dokumentów popierających ich argumentację. W tym czasie dokonuje się również sprawdzanie stanu faktycznego powołanego w skardze (w tym celu izba może przeprowadzić dochodzenie). Gdy sędziowie już zapoznają się z tak zebranymi informacjami może (nie musi) nastąpić ustna faza postępowania - rozprawa przed Trybunałem. Biorą w niej udział przedstawiciele obu stron będących w sporze. Rozprawa jest dość sformalizowana. Strony zabierają głos według porządku ustalonego przez przewodniczącego izby. W trakcie rozprawy sędziowie mogą zadawać stronom dodatkowe pytania, aby bliżej wyjaśnić interesujące ich szczegóły ze stanu faktycznego lub prawnego sprawy.
Narada sędziowska. Wyrok
Po zakończeniu rozprawy sędziowie zbierają się na naradę. Narada sędziowska jest poufna, jej przebieg nie jest komunikowany na zewnątrz, Po dyskusjach w swym gronie, sędziowie ostatecznie przyjmują tekst orzeczenia większością głosów. Wyrok (orzeczenie) obejmuje trzy zasadnicze części: opisanie stanu faktycznego sprawy, przedstawienie argumentów prawnych uzasadniających treść trzeciej części, czyli sentencji wyroku. Egzekutorem wykonania wyroku jest Komitet Ministrów Rady Europy, Komitet może uchwalić rezolucję wzywającą państwo do postępowania zgodnego z wyrokiem Trybunału.

ed

zeby jutro nikt nie wylecial ze mielismy wiecej niz do rady europy

magdula

[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]